1. Chứng khó nuốt là gì?

Chứng khó nuốt là chỉ sự khó khăn khi nuốt thức ăn lỏng hay đặc từ miệng xuống và cho thấy sự bất thường của cổ họng hoặc thực quản. Trẻ nhỏ, người già hay những người có gặp vấn đề về não bộ, hệ thần kinh. Nếu chỉ gặp khó khăn khi nuốt 1-2 lần thì không cần quá lo lắng nhưng nếu tình trạng kéo dài thường xuyên cần phải đi kiểm tra và tìm hiểu rõ nguyên nhân để có hướng điều trị tích cực.

Sự khó khăn khi nuốt kéo dài liên tục là dấu hiệu cảnh báo sự nguy hiểm ở vùng hầu họng

2. Nguyên nhân chứng khó nuốt

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới chứng khó nuốt được tìm thấy, đôi khi một số trường hợp bác sĩ không thể xác định rõ được nguyên do chính xác bởi có nhiều yếu tố xảy đến cùng một lúc.

Nguyên nhân do cơ và thần kinh có chức năng đẩy thức ăn qua thực quản hoạt động không tốt:

- Người bị đột quỵ, tại nạn gây tổn thương não, tủy sống.
- Rối loạn co thắt thực quản, đa xơ hóa, chứng loạn dưỡng cơ, bệnh Parkison.
- Rối loạn hệ miễn dịch: viêm đa cơ, viêm da cơ gây sưng và viêm.
- Đột ngột co thắt thực quản.
- Mô thực quản xơ cứng hay hẹp đường thông thực quản có thể làm thức ăn và acid dạ dày trào ngược trở lại vùng họng.

Nguyên nhân do nghẹt ở hầu hoặc thực quản:

- Bệnh trào ngược thực quản lâu ngày dẫn đến u sùi làm cho thực quản bị thu hẹp lại, lâu dần sẽ tiến triển thành bệnh Barrett thực quản.

- Viêm thực quản: do chứng trào ngược acid, nhiễm trùng, dị ứng với thức ăn hoặc dị nguyên khác gây viêm nhiễm đường thực quản.

- Lưới thực quản: đây là mảnh nhô ra từ thành của thực quản có thể có từ lúc sinh ra hoặc hình thành dần dần.

- Túi thừa: các túi nhỏ xuất hiện ở thành thực quản hoặc thành hầu.

- U thực quản: có thể là u ác tính hoặc u lành tính.

- Hầu họng hoặc thực quản có dị vật mắc kẹt.

- Bên ngoài thực quản:do khối u bạch huyết, mỏm xương đốt sống ép vào thực quản.

Ngoài ra đối với trẻ nhỏ thường mắc nghẹt bởi cơ quan nhai nuốt chưa được hoàn thiện, người già thì ngược lại khi sự lão hóa chung bắt đầu hình thành thì chức năng nuốt của thực quản cũng dần suy yếu.

Nguy cơ cao mắc chứng khó nuốt

- Người mắc bệnh ung thư dạ dày, ung thư họng, ung thư thực quản,...

- Trẻ nhỏ chơi đồ chơi nhưng không có sự kiểm soát của người lớn dễ cho vào miệng.

- Người từng bị đột quỵ.

- Người suy giảm hệ miễn dịch, mắc bệnh ung thư,...

- Người có vấn đề về hệ tiêu hóa.

- Người nghiện thuốc lá.

3. Triệu chứng khó nuốt

Những biểu hiện khó nuốt có thể xuất hiện chớp nhoáng hoặc lâu dài, nhẹ hoặc tiến triển ngày càng trở nên nặng hơn.

- Khó nuốt thức ăn xuống ngay cả món lỏng trong lần nuốt đầu tiên.
- Mắc nghẹn, nôn ọe.
- Ho khi nuốt.
- Bị trào ngược thức ăn hoặc dịch vị.
- Cảm giác có gì đó nghẹt ở phần hầu hoặc ngực.
- Có thể kèm triệu chứng đau khi nuốt.
- Ợ nóng.
- Chán ăn, sụt cân do ăn uống kém hấp thu.

Để tránh các biến chứng nguy hiểm khi có dấu hiệu khó nuốt hơn 1 tuần cần phải đến bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra ngay.

Bệnh nhân thường xuyên nuốt khó, nôn ói, nuốt đau 

4. Điều trị chứng khó nuốt

Phương pháp chẩn đoán chứng khó nuốt

Những bác sĩ chuyên khoa có thể giúp đỡ bệnh nhân phát hiện ra bệnh:

- Bác sĩ chuyên khoa tai, mũi, họng.
- Bác sĩ chuyên khoa về tiêu hóa, chuyên khoa dạ dày-ruột.
- Bác sĩ chuyên khoa thần kinh.
- Chuyên gia ngôn ngữ học.

Những xét nghiệm cần làm để xác định nguyên nhân bệnh:

- Chụp X-quang phần cổ và ngực.
- Chụp Bari cản quang: cho hình ảnh rõ hơn về hầu và thực quản.
- Nội soi thanh quản.
- Nội soi đường tiêu hóa trên.
- Đo áp lực thực quản.
- Theo dõi độ pH: giúp kiểm tra mức độ trào ngược dịch acid lên thực quản.

Phương pháp điều trị chứng khó nuốt

Bác sĩ sẽ dựa vào chẩn đoán, nguyên nhân bệnh lý để đưa ra cách điều trị hiệu quả nhất.

Điều trị nội khoa:

- Nếu do vấn đề về não: tập luyện vật lí trị liệu, tập các bài tập cho cơ nuốt.

- Dùng thuốc xử lí hội chứng trào ngược dạ dày-thực quản (GERD) để giảm nợ nóng, giảm acid trào ngược.

- Dùng kháng sinh khi có viêm nhiễm xảy ra.

- Thay đổi thức ăn: tạm thời chuyển qua những thức ăn lỏng dễ nuốt, ít gia vị để tránh gây kích thích niêm mạc thực quản.

Điều trị ngoại khoa:

- Nội soi: có thể sử dụng để lấy những dị vật trong thực quản.
- Nong giãn thực quản: bác sĩ sẽ đặt một thiết bị vào trong thực quản để thông đường nuốt đang bị hẹp.
- Chỉ định phẫu thuật: cần phải cắt bỏ khối u hoặc túi thừa nếu làm nghẹt thực quản.

5. Phòng ngừa chứng khó nuốt

Những biện pháp giúp phòng ngừa chứng khó nuốt:

- Bỏ thuốc lá, thuốc lào.

- Không lạm dụng chất kích thích như bia, rượu, đồ uống chứa cồn, cà phê, chè đặc.

- Không nên ăn quá mặn, quá nhiều chất béo để hạn chế nguy cơ đột quỵ đặc biệt là người cao huyết áp, tiêu đường, béo phì, xơ vữa động mạch.

- Hạn chế thức ăn quá cay hoặc quá chua.

- Cần có người trông nom trẻ để tránh trường hợp trẻ nuốt vật lạ vào thực quản.

- Những người làm răng giả cần lưu ý để tránh tình trạng răng rớt ra ngoài và xuống họng.

- Phòng ngừa tốt các bệnh ung thư: rèn luyện thể thao, xây dựng lối sống lành mạnh, kiểm soát cân nặng.

- Khi khó nuốt xuất hiện nhiều lần và ngày càng tăng cần đi kiểm tra tại các cơ sở y tế gần nhất.